Opvolg­ing van familie­bedrijven onder­steunen: het begin van een pilot

Start van een pilot met een werkgroep

Om de behoeften en uitdagingen van familiebedrijven goed in kaart te brengen, sprak Jordi met verschillende Zeeuwse ondernemers en adviseurs. Ook ging hij in gesprek met anderen die zich over dezelfde problematiek buigen, zoals BDO, Hogeschool Windesheim en Jurgen Geerlings (Partner MESA Family Business Consultants, IFBK Instituut voor Familiebedrijfskunde). Samen met de experts Imro, Jan, Mattinja en Pieter analyseerde hij de informatie.

“We hebben alle expertise in huis,” vertelt Jordi. “Iedereen in deze werkgroep weet veel over bedrijfsopvolging en heeft er een eigen expertise in. Dat maakt ons complementair. De samenwerking tussen Dockwize en Impuls Zeeland komt daarnaast ook vaker voor, omdat we beiden veel kennis hebben over ondernemerschap. De andere partijen betrekken bleek een goede keus, want zij weten veel over dit specifieke onderwerp. “We wisten nog niet goed wat we konden betekenen voor familiebedrijven, maar met deze vijf partijen wisten we wel dat we voldoende kennis aan boord hadden om een succesvolle pilot op te starten.”

Wat maakt een overname van een familiebedrijf zo lastig?

Bij familiebedrijven is de overname vaak zelf het sluitstuk van een proces, maar wat eigenlijk veel meer omvattend is dan financiële zaken en contracten. Zo speelt bijvoorbeeld ook de familiedynamiek een belangrijke rol. Iedereen heeft een eigen plek in de familie en daarbij ook een eigen mening. En van daaruit ook een eigen proces. Mattinja vertelt: “Het overdrachtsproces is vooral waar wij als adviseurs in adviseren en begeleiden, en hier zie je het verschil met een niet-familie bedrijf: de grote wens om iedereen gelijk te behandelen (familiebelang) en tegelijkertijd de verschillende individuele belangen, leeftijden, achtergrond, niveau, positie, fase etc. Er komen emoties bij kijken die een niet-familiebedrijf niet kent.”

“Kinderen groeien op met de zaak. Het gaat er altijd over: aan de keukentafel, tijdens verjaardagen. Het bedrijfsbelang voorop stellen is dan niet zo makkelijk,” vertelt Pieter. “Maar wel nodig,” vult Mattinja aan. “Juist omdat het zo moeilijk is om geheel zakelijk naar het bedrijf te kijken, worden de belangrijkste gesprekken niet (of te laat) gevoerd.”

Ook de financiën vragen om aandacht. Zo telt de waarde van het bedrijf mee, en de financiële positie van degene die het bedrijf overdraagt en degene die het bedrijf overneemt. Tot slot is er nog het familievermogen om rekening mee te houden. “Ouders hebben vaak de neiging om zichzelf weg te cijferen bij een bedrijfsovername van hun kinderen. Begrijpelijk, maar het is belangrijk om zakelijk te blijven voor de pensioenveiligheid en de stabiliteit van het bedrijf. Zo is goed om te weten wanneer je iets fiscaal kunt schenken. Open en tijdige gesprekken hierover zijn essentieel voor een succesvolle overdracht’’, licht Jan toe.

“Met al die risico’s die mogelijke opvolgers lopen, is het lastig om hen te enthousiasmeren. De nieuwe generatie verkent graag hun mogelijkheden en kijkt verder naar wat het leven hen nog meer te bieden heeft. Door te laten zien dat een overname niet moeizaam hoeft te gaan, maar ook rekening kan houden met hun belangen, wensen en visie op de toekomst, maken we het aantrekkelijker. We laten ze de mogelijkheden zien, inspireren ze en begeleiden ze in dat proces,” zegt Mattinja.

Hoe biedt de tool kansen voor familiebedrijven in Zeeland?

Uitdagingen genoeg, maar ook veel kansen. Familiebedrijven hebben een grote maatschappelijke waarde. Bijvoorbeeld als aantrekkelijke werkgever, regionale innovator en sponsor van lokale verenigingen. Door alle risico’s op voorhand in kaart te brengen met een assessment tool, kan een bedrijf zich beter voorbereiden. Op basis van een gesprek met de ondernemer, potentiële opvolgers en betrokken familieleden, wordt geanalyseerd welke risico’s er zijn bij een overname. Door deze risico’s te prioriteren, is het makkelijker om weloverwogen keuzes te maken.

De meerwaarde van deze pilot is het bespreekbaar maken van gevoelige zaken bij de ondernemers. Zo krijgen ze vragen en opdrachten, om hen aan het denken te zetten over de toekomst. Dat is nodig, want: “De ervaring leert dat ondernemers die de pensioenleeftijd bereiken, willen stoppen met werken. Als de opvolgende generatie dan nog niet zeker weet of ze het bedrijf over willen nemen, of ze zijn er nog niet klaar voor, zie ik vaak dat het bedrijf binnen een jaar verkocht wordt aan een concurrent buiten de provincie. Langzaam maar zeker verdwijnt het bedrijf uit beeld. Na vijf à tien jaar bestaat het bedrijf niet meer in Zeeland. De tool is een middel om familiebedrijven meer voor Zeeland te behouden,” legt Pieter uit.

Waarom is deze samenstelling van de werkgroep waardevol?

Pieter: “Door echt naar de ondernemers te luisteren, hebben we veel geleerd.” Jan: “De ondervraagde ondernemers zijn geen klanten van ons, op één iemand na, dus konden we objectief het gesprek voeren. De meerwaarde van deze samenstelling lag echt op het stuk kennisdelen. Iedere experts met zijn eigen kennisdomein. De meerwaarde van kennis delen met anderen, is dat je zelf ook meer kennis krijgt. Die wisselwerking is erg leuk en waardevol.” “Het voornaamste doel van de pilot was het ontwikkelen en testen van de tool met een aantal familiebedrijven,” zegt Jordi, “maar we hebben ook gekeken naar de behoefte van bijvoorbeeld een community.” “Tot slot wilden we lessen halen uit succesvolle en minder succesvolle initiatieven van andere provincies.”

Pieter: “Het uiteindelijke doel is ondernemers helpen bij het maken van een bewuste keuze rondom het opvolgen van een familiebedrijf. Welke keuze je ook maakt, het moet altijd een weloverwogen keuze zijn. De tool legt daarvoor de perfecte basis.”

Meer weten over de tool? Belastingadviseur Jan Rutjes vertelt u graag meer! Stuur hem een bericht of bel naar +31 (0)113 – 23 94 00.

Deze pilot is mede mogelijk gemaakt door de Provincie Zeeland.